Şükrü Saraçoğlu

Kulübümüze 17 yıl boyunca Başkan olarak hizmet
veren eski başbakan ve bakanlarımızdan Şükrü Saracoğlu’nu, oğlu Yılmaz
Saracoğlu tarafından derlenen ve hakkında basında çıkan yazılardan
bazılarının yer aldığı "Şükrü Saracoğlu ve Dönemi" isimli kitap ve
çeşitli kaynaklardan bir derleme hazırladık.

Bugünkü stadımıza 22 Temmuz 1998 yılında alınan
Yönetim Kurulu kararı ile ismini veren, Kulübümüz’de en uzun süre
başkanlık yapmış kişi olan rahmetli Şükrü Saracoğlu’nu, bir kez daha
sevgi, saygı, şükran ve rahmetle anıyoruz.

MEHMET ŞÜKRÜ
SARACOĞLU

Şükrü Saracoğlu

Mehmet Şükrü Saracoğlu, siyaset ve devlet adamı,
Türkiye Cumhuriyeti’nin beşinci Başbakanı. 1887 yılında Ödemiş’te doğdu.
Mülkiye Mektebi’ni (1909) bitirdikten sonra İzmir liselerinde
öğretmenlik yaptı. Birinci Dünya Savaşı yılarında Cenevre Siyasal
Bilimler Fakültesi’ni bitirdi. İkinci dönem çalışmalarına başlayan
T.B.M.M.’ye, İzmir milletvekili olarak katılan Mehmet Şükrü Bey, Fethi
Okyar hükümetinde Milli Eğitim Bakanı (1924-1925) oldu.

1926’da da Türk ve Yunan halklarının değiştirilmesi
amacıyla kurulan Muhtelit Mübadele Komisyonuna Türk delegasyonu olarak
seçildi. Dördüncü ve Beşinci İnönü hükümetlerinde Maliye Bakanlığına
(1927-1930) getirilen Şükrü Bey, henüz kalkınma programının
oluşturulamadığı bu dönemde, Türk ekonomisinin ancak köyden başlatılacak
reform çalışmalarıyla kalkınabileceğini ileri sürdü. Bunun yanı sıra
memur sınıfının sorunlarına eğilerek personel ve emeklilik kanunlarını
yürürlüğe koydu. İktisadi alanda yaptığı işlerden biri de, yabancı
bankaların elinde iç ve dış ticaret mevsimlerine göre düşürülen, Türk
parasının değerinin korunmasını sağlamasıydı. Bu amaçla Merkez Bankasını
kurdu (1930). Aynı yıl sağlığı nedeniyle görevinden ayrılmak zorunda
kalınca, Türkiye’nin iktisadi sorunları üstüne inceleme ve araştırma
yapmak üzere A.B.D.’ye gönderildi (1931). Dönüşünde Türk Pamuk
Sanayii’nin temellerini atan bir rapor hazırladı. 1932’de Osmanlı
İmparatorluğu’nun borçlarıyla ilgili sorunları çözümlemek üzere Paris’te
yapılan görüşmelerde Türkiye’yi temsil etti ve 1933 antlaşmasını
imzaladı.

Adalet Bakanlığı (1933-1939) yıllarında, Yargıç ve
Avukatlar Kanunu’nu, Suçüstü, İcra-İflas Kanunları’nı yürürlüğe koyması,
iş esasına dayanan cezaevleri kuruluş yasalarını uygulamaya sokarak, bu
amaca dayalı İmralı cezaevini kurması önemli girişimleri arasındaydı.
Saraçoğlu’nun en önemli görevi, İkinci Bayar hükümetinde (1938-1939) ve
Saydam Hükümetlerinde (1939-1942) Dışişleri Bakanlığı oldu. 1942’de
hükümeti kurmakla görevlendirildikten sonra da (1942-1946) zaman zaman
Dışişleri Bakanlığını üzerine almak zorunda kaldı.

1940’ta İngiliz ve Fransız’ların, Türkiye’yi
İtalya’ya karşı savaşa sokma isteklerini reddetti. 1948’de T.B.M.M.
başkanlığına seçilen Saraçoğlu 1950’den sonra siyasi hayattan çekildi.
1953 yılında İstanbul’da öldü.




Hakkında Yazılanlar....



Tanju CILIZOĞLU
Güneş,
1956


Fethi Okyar kabinesinde Maarif Vekili, İnönü’nün 3 ve 4.
hükümetlerinde Adliye Vekili, ve 12’nci Refik Saydam hükümetinde
Hariciye Vekili olan Mehmet Şükrü Saracoğlu, 1942 yılında Refik
Saydam’ın ölümü üzerine İnönü tarafından 9 Temmuz 1942 günü başkanlığa
atanarak hükümeti kurmakla görevlendirildi. Mehmet Şükrü
Saracoğlu. 1887 yılında İzmir’in Ödemiş ilçesinde doğdu. İlk ve orta
okulu Ödemiş’te okuduktan sonra İzmir idadisi’ne girdi. Son derece zeki,
çalıskan bir öğrenciydi. İzmir idadisini birincilikle bitirerek,
Ankara’daki Mekteb-i Mülkiye’ye geçti. 1909 yılında Mekteb-i Mülkiye’ yi
bitirerek İzmir Valiliği Maiyet Memurluğu’na atandı. İzmir
Sultanisi’nde matematik-öğretmenliği yapan Saracoğlu, 1911 yılında
İttihat ve-Terakki Ticaret Mekteb-i Müdürlüğü görevine getirildi.
1914 yılının Ocak ayında bir devlet bursu
kazanan Saracoğlu Belçika’ya öğrenime gitti. Kısa bir süre sonra Birinci
Dünya.Savaşı patlayınca hemen İzmir’e döndü. 1915 Mayıs’ında tekrar
Cenevre Siyasi İlimler Akademisi’nde okumak için İsviçre’ye giderek
burada dört yıl kaldı ve bu fakülteyi çok iyi bir dereceyle bitirdi.
Mondros Mütarekesi’nden sonra Cenevre’de Türk Talebe Cemiyeti’ni kurarak
bu cemiyet adına Fransızca bir derginin yayınlanmasını üstlendi. Türk
Talebe Cemiyeti’nin başkanı olarak Avrupa kamuoyunda Mondros şartlarının
olumsuzluğuna tepki yaratmak için uğraşlar vererek Osmanlı Devleti’nin
haklarını savundu.
0 günlerde İzmir işgal edilince Türkiye’ye gideceğini öğrendiği bir
İtalyan gemisine kaçak binip yurda döndü. Ulusal Kurtuluş Hareketi’ne
katıldı. Kuşadası, Nazilli ve Aydın yörelerinde kurulan Kuva-i Milliye
hareketlerinin örgütlenmesinde çalıştı. Osmanlı Meclisi Mebusanı’na
İzmir milletvekili olarak seçildiyse de, Saracoğlu bu göreve katılmadı.
Saracoğlu 1923’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne İzmir Mebusu olarak
girdi. Fethi Okyar hükümetinde Milli Eğitim Bakanlığı yapan Saracoğlu
1926’da Yunanlılarla kurulan Mübadele Komisyonu’na başkanlık etti.
Başbakanlığına kadar kurulan bütün hükümetlerde görev aldı. Bu
hükümetlerde Maliye, Adliye ve Hariciye vekilliklerinde bulundu.
Saracoğlu’nun 1932 yılında Paris’te Osmanlı borçlarının ödeme
koşullarının saptanması görüşlerini Türkiye adına yürütürken görüyoruz.
1933’de bir antlaşma ile bu konuyu başarıyla ve batılı gözlemcilerin
hayranlığı içinde bitirirken izliyoruz. Saracoğlu’nun devlet adamlığı
vitrinini süsleyen en değerli ve liyakatinin zirvesine vardığı bu
anlaşma ile genç Türkiye Cumhuriyeti’nin maliyesi soluk aldı.
Genç Cumhuriyet’ in devlet organlarının kurumlaşmasında da emeği
geçen Saracoğlu, bakanlıkları sırasında avukatlık, hakimlik İcra İflas
Kanunlarını hazırlamış ve çıkartmış iş esasına dayalı cezaevlerinin
oluşmasını ve ilk örnek olarak İmralı’nın kuruluşunu sağlamıştır. Barem
ve Emeklilik kanunları da Saracoğlu’nun zamanında oluşturulmuştur.
Refik Saydam’ın ölümü sonrasında Başbakan olan Saracoğlu, bu
döneminde de Cumhuriyet döneminin bütünsellik taşıyan seçim yasasını iki
dereceli olarak hazırladı ve çıkarttı.
Saracoğlu istifa ederek Başbakanlığı Recep Peker’e devrettikten sonra
1 Kasım1948 ve 22 Mayıs 1950 yılları arasında Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanlığı yaptı.
1950 seçimlerinde parlamentoya giremeyen Saracoğlu siyaseti bıraktı.
Saracoğlu, 27 Aralık 1953’de İstanbul’da vefat etti.